FINDIKOĞLU BİBLİYOGRAFYALARI ÜZERİNE NOTLAR

Nevin Güngör Ergan

FINDIKOĞLU BİBLİYOGRAFYALARI ÜZERİNE NOTLAR

Author :

Year-Number: 2021-21

Language : null

Konu : Sosyoloji

Number of pages:

Mendeley

EndNote

Alıntı Yap

English Turkish

Abstract

Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Türk düşünce hayatında önemli bir bilim insanıdır. Meslekî hayatı boyunca sosyal bilimlerin çeşitli alanlarında eserler kaleme alan Fındıkoğlu bir taraftan inkılâpların halk tarafından benimsenmesine, diğer taraftan Batı’daki birikimin tercüme edilerek, üretilen bilimsel bilginin Türk düşüncesiyle bütünleşmesine yönelik çalışmalar ortaya koymuştur. Bu doğrultuda çalışmanın amacı ise Türk sosyolojisinde yerli ve millî bir düşünce geleneğinin kurulması için çalışmalar yürüten Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu’nun bibliyografyasını analiz etmektir.

Keywords

Abstract

Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu is an important scientist in Turkish intellectual life. Fındıkoğlu, who has written works in various fields of social sciences throughout his professional life, has worked on the adoption of the revolutions by the public on the one hand, and on the integration of the scientific knowledge produced with Turkish thought by translating the knowledge in the West, on the other hand. In this direction, the aim of the study is to analyze the bibliography of Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, who carries out studies for the establishment of a local and national thought tradition in Turkish sociology.

Keywords

Kaynakça

Türk sosyolojisinde Ziya Gökalp ile başlayan kronolojik zincirin Mehmet İzzet’ten sonra gelen halkasını Hilmi Ziya Ülken ile birlikte Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu teşkil etmektedir. İsmet Binark hazırlamış olduğu Ziya Gökalp Bibliyografyasının önsözünde “Cumhuriyet devri Türk cemiyetine fikirleriyle Ziya Gökalp kadar tesir etmiş bir ikinci insan bulmak güçtür. Zira, millî oluşun tarihî seyrini çizen hadiseleri, birbirine bağlamak zaruretini duyacak bir ilim zihniyeti için bugünkü Türkiye’yi Ziya Gökalp’siz düşünmek zordur3” diyor. Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu ve Hilmi Ziya Ülken’in eserlerine müracaat etmeden de bugünkü Türk sosyolojisinin tarihini yazmak, Türk toplumunun güncel sosyo-kültürel 2 Necati Akder, “Ziya Gökalp Bibliyografyası Hakkında Birkaç Söz”, Doğumunun 95. Yıldönümü Münasebetiyle Ziya Gökalp Bibliyografyası Kitap-Makale, Haz: İsmet Binark ve Nejat Sefercioğlu, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını, 1971, s. V-XI. 3 İsmet Binark, “Ziya Gökalp Bibliyografyası Hakkında”, Doğumunun 95. Yıldönümü Münasebetiyle Ziya Gökalp Bibliyografyası Kitap-Makale, Haz: İsmet Binark ve Nejat Sefercioğlu, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını, 1971 s. XIII-XVII. meselelerini inceleyip değerlendirmek mümkün değildir. Bu konulara ait başucu eserleri ikinci nesil Türk sosyologları olan bu iki ismin kaleminden çıkmıştır.

Fındıkoğlu çalışmalarında Türk sosyo-kültürel yapısının ve Türk sosyolojisinin ana problemlerini tespit etmiştir. Türk fikir ve kültür hayatının herhangi bir alanına eğilecek bir bilim insanı Fındıkoğlu’nda tespit edilmiş birçok konu ve yol gösterici öneriler bulacaktır. Mesela, üniversite konusunda onun; üniversite özerkliğinin sağlanması, üniversiteler arası etkileşimin sağlanması, üniversitelerin toplum ve çevre ile etkileşim kurmaları, akademik bilinç ve oto-kontrol mekanizmasına sahip olmaları, yükseköğretimde nitelik ve verimliliğin 4 Nevin Güngör, “Fındıkoğlu Bibliyografyası’na İkinci Bir Ek”, Türk Dünyası Araştırmaları, 82 (1993), s. 29-62. yükseltilmesi gibi önerileri, bu konuya eğilen bilim insanları ve devlet görevlilerinin işe oldukça yüksek bir bilgi birikiminden başlamalarını sağlayacaktır.

1) İçtimaiyat/Sosyoloji Üzerine Eserleri: Fındıkoğlu 1943 yılından başlayarak İçtimaiyat Dersleri serisi altında İçtimaiyata Giriş (1. Cilt, 1944), İçtimaiyat Dersleri-Hukuk Sosyolojisi (2. Cilt 1944), İçtimaiyat, 3.b., 1947, İçtimaiyat-Metodoloji Nazariyeleri (3. Kitap 1950), İçtimaiyat-Hukuk Sosyolojisi (3. Cilt, 1958), İçtimaiyat Dersleri-Sosyoloji Doktrin ve Kolları (1. Cilt, 1971) sosyoloji ders kitapları hazırlamıştır. Bu eserlerinde Fındıkoğlu’nun sosyolojinin tarihi, dünyada ve sosyolojinin Türkiye’de gelişimi, belli başlı sosyoloji doktrinleri ve kolları üzerine görüşleri okunacaktır.

Fındıkoğlu 1945 yılında yazmış olduğu İçtimaiyat-Metodoloji Nazariyeleri isimli kitabında metotla ilgili çeşitli bilgileri vermesi yanında hem metodolojinin tarihî gelişimini açıklamış hem de Aristo’dan başlayarak İbni Haldun, Français Bacon, Rene Descartes, Auguste Comte, Le Play, Stuart Mill, Claude Bernard gibi belli başlı düşünürlerin metodolojik görüşlerini ve onların Türkiye’deki tesirlerini/temsilcilerinin görüşlerini açıklamıştır. Kitap bu yönüyle bu alanda müracaat edilebilecek ilk ve hala tek kaynak olma özelliğini korumaktadır. Onun metodolojik görüşlerini bu eseri yanında içtimaiyat kitapları, “Adımız ve Yolumuz”, “İçtimaiyat, Gaiyyet ve Muayyeniyet”, “İstikra Felsefesi”, “Modern Bir İçtimaiyat Telakkisi Etrafında” vb. isimli makalelerinde bulabiliriz.

Erzurum Şairleri, Bayburtlu Zihni, Halk Bilgisi Toplayıcılarına Rehber (1928) (2. Baskısı Folklor ve Etnografya Klavuzu 1949) bu alandaki önemli eserleridir. Kurduğu Halk Bilgisi Derneği ve İktisat Müze ve Arşivi folklor çalışmaları alanındaki önemli etkinlikleridir.

5) Türkiye’de Kültür ve Kültürel Hayat: Fındıkoğlu kültürün daha çok manevî yönü üzerinde durmuş; bir ülkenin kültürel hayatından söz ederken oradaki bilimsel, felsefî, estetik vb faaliyetleri kastetmiştir. O, Osmanlı’nın son yıllarından başlayıp 1957’ler Türkiye’sine kadar gelerek belirli bazı sebeplerden dolayı Türkiye’de kültürel hayatın gelişmemiş olduğunu, bu sebepler ortadan kaldırılmadıkça da Türkiye’de kültür düzeyini yükseltmenin mümkün olamayacağını belirtmiştir. Onun bu konudaki tespitlerini sosyal değerleri birbirinden ayırma, düşünce ile toplum arasında bağ kurma, kültürde âdem-i merkeziyetin sağlanması, Batı Medeniyetinin ilmî ve felsefî ortamını bir bütün olarak yaratmaya çalışmak ve devletin kültürel hayatta rol alması başlıkları altında toplamak mümkündür. Ayrıca Fındıkoğlu 1936-1938 yıllarında Kültür Haftası Dergisi’nde yazdığı bir dizi makalede millî kültür üretecek/yaratacak aydın tipinin özelliklerini işe yönelen, yapacağı işi ve kendini bilen, hasbî davranan ve inanış sahibi bir tip olarak belirlemiştir. Aydının millî kültür üretme sürecindeki özellikleri de ahlâkîlik, kendinden çıkma ve teşkilatlanma olacaktır8.

6) Türkiye’de Eğitim: Fındıkoğlu toplumun/milletin devamlılığındaki işlevlerini dikkate alarak yazı hayatının ilk yıllarından başlayarak sonuna kadar, Türkiye’de özellikle aktüel eğitim problemleriyle ilgilenmiştir. O, eğitimi toplumun değer ve normlarını yeni nesile aktaran, şahsiyet bütünlüğünü kazanmış ve millî mefkûre sahibi olmuş vatandaş tipini yetiştiren, hızlı değişme halindeki Türk toplumunu bütünleştirecek, özellikle yükseköğretim aşamasında kültür yaratarak ülke kalkınmasını sağlayacak temel faaliyetler ve kurumlar 5 Dilaver Düzgün, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu’nun Folklor ve Halk Edebiyatı le İlgili Çalışmaları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını, 1997, s. 17. 6 Cahit Tanyol, “Hocamız Fındıkoğlu”, 1975 Yılı Sosyoloji Konferansları, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını, 1976, s. 11. 7 Orhan Türkdoğan, “Üç Sosyal Bilimcimizin Türk Sosyoloji tarihindeki Yeri”, Türk Düşünce Geleneğinde Ziya Gökalp, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu ve Hilmi Ziya Ülken, der., Nevin Güngör Ergan vd., Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayını, 2007 s. 136-138. 8 Nevin Güngör, Kültür Eğitim Dil Üzerine Görüşleri ile Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını, 1991. toplamı olarak ele alıp, toplumsal yapıdaki değişmeler çerçevesinde yorumlamaya, yine bu çerçevede öneriler getirmeye çalışmıştır9. Onun eğitimle ilgili yazıları diğer gazete ve dergilerdekilere kıyasla daha çok Bilgi Dergisi ile Meslek ve Sesimiz gazetelerinde, ağırlıklı olarak 1940-50’li yıllarda yayımlanmıştır. Türkiye’de eğitimin durumu ile ilgili görüş ve önerilerinde millî eğitimin esasları ve amacı, eğitim çevreleri ve aralarındaki ilişkiler, lise ve üniversiteler, yurt dışına öğrenci gönderme meselesi ve nihayet eğitimde temel ilke ve esaslar üzerinde durmuştur.

7) Türkiye’de Dil: Fındıkoğlu bir dil sosyoloğu olarak Türkiye’de dil meselesini toplumun sosyal, ekonomik, tarihî ve siyasî şartlarını dikkate alarak XIX. ve XX. Yüzyıllardaki durumuyla ele alıp incelemiştir. 1928-1930 yılları arasındaki dil konusundaki görüşlerinde o harf inkılâbının etkisi altındadır; eski harflere ve Osmanlıcaya karşıdır, harf inkılâbının ve ondan hemen sonra gelecek bir dil inkılabının gerekliliğini vurgular. Fakat zamanla dil inkılâbı makul düzeyde bırakılmaz, bazı aşırılıklara gidilir. Bu sebeple Fındıkoğlu, 1930’dan sonraki yazılarını Türkiye’de 1928’den sonraki devrede özellikle siyasî otorite tarafından dil kurumuna yapılan müdahalelerin dili nasıl işlemez ve bir sosyal kurum olarak temel sosyal işlevlerini yerine getiremez hale getirdiği üzerinde yoğunlaştırır10. 1948 yılında kendi çabalarıyla gerçekleştirilen Birinci Dil Kongresi’nde sunduğu bir tebliğde dilin gelişmesi ve geliştirilmesi şartlarını bir başka ifadesiyle dil sosyolojisinin ilkelerini şöyle tespit etmiştir: Dil organik bir şekilde gelişmelidir; dilde yaratma rastgele değil, kıyasî ve semaî kurallara göre yapılmalıdır; dillerin birbirlerinden kelime alıp vermeleri normal bir olaydır, ancak bunun normal bir sınırı vardır ki bu sınırı politikacılar değil, bilim insanları ve sanatçılar belirlemelidirler; dil-siyaset (politika) ayrımı olmalı, siyaset dile müdahale etmemelidir. Fındıkoğlu 1928’den önceki dil üzerine yazılarını Hakimiyet-i Milliye ve Kızılırmak Gazetelerinde yayımlamıştır. İkinci devredeki yazıları ise 1940’lı yıllardan itibaren Cumhuriyet Gazetesi, İnkılâpçı Gençlik Gazetesi, İş ve Düşünce Mecmuası, Yeni Bilgi Mecmuası, Türk Yurdu vb. çeşitli yayım organlarında yayınlanmıştır.

8) Kooperatifçilik: Fındıkoğlu Türkiye’de kooperatifçilik hareketlerinin gelişmesine ve yerleşmesine büyük katkıda bulunmuştur. Onun 1953 yılında yazdığı Türkiye’de Kooperatifçilik, 1967 yılında yazdığı Kooperasyon Sosyolojisi, 1970 yılında yazdığı Sakarya’da Kooperatifçilik ve Ziraî Kredi kooperatifleri isimli eserler bu konuda temel kaynak durumundadır. Çeşitli uluslararası kongrelerde bu konuda tebliğler sunmuş olan Fındıkoğlu 1960 Yılı Kooperatifçilik Kongresi’nin Türkiye’de toplanmasına yardımcı olmuştur.

9) Monografik Çalışmaları: Fındıkoğlu Türkiye’de yerli ve millî bir düşünce geleneği kurma amacını gerçekleştirmek üzere çeşitli monografik çalışmalar yapıştır. Ziya Gökalp, Karl Marx, İbn-i Haldun, Bayburtlu Zihni şahıs monografilerine, Yüksek Muallim Mektebi, 9 A.g.e., s. 111. 10 A.g.e., s. 176-177. 11 Mehmet Eröz, “Fındıkoğlu’nun Ardından”, 1975 Yılı Sosyoloji Konferansları, İstanbul, 1976, s.112. Defterdar Fabrikası kuruluş monografilerine, Erzurum, Sakarya, Karabük şehir monografilerine; Fransız İhtilali, Tanzimat, İhtikâr önemli sosyal olay ve olgularla ilgili monografilerine örnek teşkil etmektedir. O şahıs monografilerini yazarken onları zamanın ve mekânın bütünlüğü içinde değerlendirmeye dikkat etmiş ve onların görüşlerinden bugünün sosyolojisine ve bilimsel düşünceye aktarılabilecek yönler üzerinde durmuştur.

Fındıkoğlu Bibliyografyası Üzerine Çalışmalar Fındıkoğlu’nun eserleri hakkında birkaç bibliyografya çalışması yapılmıştır. Fındıkoğlu’nun kurucularından olduğu ve uzun yıllar görev yaptığı İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyoloji ve Metodoloji Araştırmaları Kürsüsü öğretim üyelerinden Amiran Kurtkan (Bilgiseven) onun 1918-1958 yıllarındaki yazılarını Fındıkoğlu Bibliyografyası: 1918195814 ismiyle yayımlamıştır. Bibliyografya meselesinin çok önemli bir ilmi çalışma cihazı olduğunu ifade eden Kurtkan, bu çalışmasının İktisat Fakültesi Asistanlarından Dr. Murat Bayraktaroğlu ile Asistan Dr. Cavit Orhan Tütengil’in Fındıkoğlu’nun eserleri üzerine yaptıkları bibliyografya denemelerini yeniden ele alan bir çalışmanın ürünü olduğunu belirtmiştir15. Yine Kurtkan bir sorusuna cevap olarak Fındıkoğlu’nun yayın hayatına Gelenbevi Sultanisi (lisesi) öğrencisi iken 1918 sonlarında atılmak istediğini ve ilk defa Sebilür Reşat mecmuasına dini mesele hakkında bir yazı gönderdiğini, ancak yayımlanmadığını söylediğini belirtir. Fındıkoğlu “Bu ilk teşebbüsten birkaç sene sonra Edebiyat Fakültesi talebeliği sonlarına doğru Doğu Anadolu’da, Sarıkamış’da intişar eden ve o devir Türkiye matbuatında adı sık sık geçen Varlık gazetesindeki İstanbul Mektupları ile fiili olarak ilk defa matbuat âlemine girmiştir”16. 12 Nevin Güngör Ergan, “Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu: Hayatı Eserleri ve Türk Düşünce Tarihi İçindeki Yeri”, Erzurum Kalkınma Vakfı Anma Toplantıları, Erzurum: Erzurum Kalkınma Vakfı Yayını, 2000, s.7778. 13 A.g.e., s.78. 14 Amiran Kurtkan, Fındıkoğlu Bibliyografyası 1918-1958, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını, 1958. 15 Amiran Kurtkan, Fındıkoğlu Bibliyografyası (1918-1958), İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayını, 1958, s. 3. 16 A.g.e., s. 3-4.

Kurtkan, Fındıkoğlu’nun yayımlanmış kitap, makale ve bildirilerinden 2014 adedini tespit etmiş ve tamamını tespit edemediği ihtimalini göz önüne alarak bu konuda toplam sayının daha fazla olacağını belirtmiş, 95 sayfalık bu eserinde Fındıkoğlu’nun eserlerini dört bölümde incelemiştir:

4) 1936-1958 Üniversite Dönemi Kurtkan’ın Fındıkoğlu’ndan aldığı bilgiye göre onun Posta Telgraf Mekteb-i Âlîsi ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi öğrenciliğine rastlayan 1918-1924 dönemi yayına geçmeyen bir deneme devridir. Bu devrenin ilk yıllarına dair eserlerin basılı olmadığını belirtmekte ve sadece basılı olanları kaydetmektedir. Basılmamış yazıların sadece başlıklarını şöyle vermektedir: 1) Hatırat-ı Ziya, 1918; 2) Siyah Defter: Bir Taşralının Hatıra Defteri, 1921; 3) Küçük Hikayeler, 1922; 4) Kırıntılar, 1922; 5) Bir Anne, 1923 (Fransızca’dan Tercüme); 6) Posta Islahatı, 1923. Amiran Kurtkan Bilgiseven Fındıkoğlu’nun Cumhuriyet Gazetesi’ndeki yazıları hakkkında şöyle bir not düşmektedir: (Bu konu araştırılmaktadır) “Z.F.nin “Cumhuriyet”te çıkan etüd ve makalelerinin çoğu, “Cumhuriyet” idaresince 1925’ten beri neşredilen fakat şimdi neşriyatını durduran Fransızca “La Republique” gazetesinde tercüme ve neşrolunmuştur. Bu tercümeler, gazetenin yazı işlerini bir zamanlar muvaffakiyetle idare eden merhum İtalyan muharrir Signor Primi tarafından yapılmıştır. Fakat bu tercümelerin mütercimi adına tercümelerde rastlanmaz. Makalelerin Fransızca olarak kaleme alınmadığını bizzat Z.F.’den öğreniyoruz. Alâkalılar hemen her makalenin çıktığı haftanın “La Republique”nde Fransızca tercümesini görebilirler. … Bu vesile ile Z. F.’nin İstanbul’da çıkan Fransızca “İstanbul” gazetesi ile Ankara’da çıkmış, şimdi tatil edilmiş olan Fransızca “Ankara”da da bazı Fransızca makalelerinin neşredildiğine vakıfız. “Ulus”, umumiyetle C.H.P. tarafından memleketin bazı köşelerinde üniversite hocalarına verdirilen konferansları bir taraftan broşür halinde bastırır, öte taraftan bunları Fransızcaya tercüme ettirerek “Ankara”da neşrettir(ir)di. Ara sıra yine C.H.P.’nin Mecmuası olan “Ülkü”de çıkan makaleler de bu Fransızca gazetede mütercim imzası zikredilmeden tercüme ve neşredilmiştir”17. Daha sonra yine aynı kürsü öğretim üyelerinden Mustafa E. Erkal 1976 yılında yazdığı Fındıkoğlu Bibliyografyası’na Ek (1958-1976)18 adlı çalışmasında Fındıkoğlu’nun 1958-1971 yılları arasında yayımlanan 318 adet eserini tespit etmiş ve ileride yapılacak çalışmalarla bu sayının artacağını belirtmiştir. Erkal 1985 yılında yayımladığı bir makalesinde19 Fındıkoğlu’nun eserleri hakkında kesin olmayan toplam sayıyı 3019 olarak vermiştir. Kurtkan’ın ve Erkal’ın bu çalışmaları Doktora Tez çalışmamızı yaparken kaynaklara ulaşmamızı ve bu bibliyografya çalışmamızı büyük ölçüde kolaylaştırmıştır. 1984-1988 yılları arasında tarafımızdan yapılan “Fındıkoğlu’nun Kültür Eğitim ve Dil Üzerine Görüş ve Önerileri” isimli Doktora Tezi çalışması esnasında Fındıkoğlu’nun bu iki bibliyografya çalışmasında yer almayan 700’e yakın eseri ile sağlığında ve vefatından sonra 17 A.g.e., s. 82. 18 Mustafa E. Erkal “Fındıkoğlu Bibliyografyası’na Ek (1958-1971)”, 1975 Yılı Sosyoloji Konferansları, 13. Kitap, İstanbul: İstanbul üniversitesi Yayını, 1976, s. 84-102. 19 Mustafa E. Erkal, “Türk Sosyal İlim Hayatında Bir Zirve: Fındıkoğlu”, Türk Edebiyatı, S. 35, Ocak 1985, s. 19; Türk Dünyası Araştırmaları- Z.F. Fındıkoğlu’na Armağan, S. 35, 1985, s. 80-85. onun hakkında yazılmış 107 adet eser tespit edilerek toplam 800’e yakın eserin yer aldığı üçüncü bir bibliyografya çalışması “Fındıkoğlu Bibliyografyası’na İkinci Bir Ek”20 başlığıyla yayımlanmıştır. Bu üç çalışmada da Bibliyografya çalışmaları; 1) Eserler, 2) Mecmualardaki Etüd ve Makaleler, 3) Gazetelerdeki Yazılar şeklinde üç başlık altında; mecmua ve gazeteler ve içlerindeki makaleler de kendi içlerinde kronolojik bir şekilde sıralanarak verilmiştir. Kurtkan’ın sistematiği devam ettirilmiş; mecmua/dergi ve gazeteler ilk olarak veriliyorsa kurucuları, yazarları, yayın yerleri ve faaliyetleri hakkında kısa bilgi verilmiştir. Yüksek Lisans tezinde Fındıkoğlu’nun Folklor ve Halk Edebiyatı ile ilgili çalışmalarını incelemiş ve bu çalışması daha sonra Kültür Bakanlığı yayınları arasında basılmış olan Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğretim üyesi Dilaver Düzgün 2002 yılında bölüm lisans öğrencileri Düccane Dinçer ile Abdülmelik Yalçın’a “Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu Bibliyografyası” isimli bitirme tezi hazırlatmıştır. Bu çalışmada Fındıkoğlu’nun 2715 adet eseri ile Fındıkoğlu hakkında yazılan 146 adet eser tespit edilmiştir. Düzgün, kitap olarak yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi çalışması ile öğrencilerine yaptırdığı iki adet çalışmayı, bibliyografya çalışmamda kolaylık sağlaması dileğiyle, tarafıma basılı olarak ve dijital ortamda göndermiştir ki bu çalışmada bu eserlerden faydalanılmıştır. Fındıkoğlu bibliyografyasından tematik bibliyografyalar da çıkarılmaktadır. Yusuf Turan Günaydın Onun 1925 yılında Meslek Gazetesi’nde tefrika ettiği “Anadolu Edebiyatı Notları: Yunus Emre” başlıklı yazı dizisinin bölümlerini bir araya getirerek Yunus Emre Anadolu Edebiyatı Notları21 ismiyle kitaplaştırmıştır. Dilaver Düzgün 2001 yılında Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı öğrencilerinden Musa Çimen’e “Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu ve Halk Bilgisi Mecmuası” isimli bir Yüksek Lisans Seminer Çalışması hazırlatmıştır. Çimen çalışmasında Fındıkoğlu’nun hayatına ve Halk Bilgisi Mecmuası’na ait kısa açıklamalardan sonra onun Halk Bilgisi Mecmuası’nda çıkan 12 adet yazısını orijinal metne bağlı kalarak yeni harflere aktarmıştır. Recep Alpyağıl’ın Türkiye’de Bir Felsefe Gelen-ek-i Kurmaya Çalışmak22 isimli iki ciltlik geniş kapsamlı ve hacimli eserinde Fındıkoğlu’nun kendi görüşleri ve diğer Türk filozoflarının görüşleri üzerine yazdığı toplam 41 adet makalesini bir araya getirdiği yazıları, ayrı basılmış olsaydı kalın bir kitap oluşturabilirdi. Fındıkoğlu’nun Erzurum hakkındaki yazılarının derlendiği bir eser hazırlamakta olan Alparslan Kotan, bu konu üzerinde uzun süredir çalışmasına rağmen, eserini eksik kalır düşüncesiyle henüz yayıma vermemiştir. Türkiye’de bibliyografya çalışmalarıyla tanınan Prof. Dr. Aykut Kazancıgil Ayhan Vergili tarafından Hilmi Ziya Ülken Bibliyografyası hazırlanınca, Fındıkoğlu’nun bibliyografyasının da hazırlanması gereğini tarafıma yıllar öncesinden beri ısrarla belirtmiştir. Ayrıca farklı üniversitelerden lisans ve lisansüstü düzeyde çok sayıda öğrenci Fındıkoğlu üzerine yapacakları çalışmalar için tarafımdan kaynakça talep etmektedirler. 20 Nevin Güngör, “Fındıkoğlu Bibliyografyası’na İkinci Bir Ek”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 82, Şubat 1993, s. 29-62. 21 Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Yunus Emre-Anadolu Edebiyatı Notları, Haz: Yusuf Turan Günaydın, İstanbul: İz Yayıncılık, 2014. 22 Türkiye’de Bir Felsefe Gelen-ek-i Kurmaya Çalışmak 1, Der: Recep Alpyağıl, 2.b., İstanbul: İz yayıncılık, 2017; Türkiye’de Bir Felsefe Gelen-ek-i Kurmaya Çalışmak 2, Der: Recep Alpyağıl, İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.

Ayrıca Fındıkoğlu’nun yayın faaliyetlerini sürdürdüğü 1924-1972 yıllarına tekabül eden dönemde Türkiye’deki iletişim şartları ve imkânları bugünkü gibi değildir. Cumhuriyet, Yeni İstanbul gibi büyük gazetelerde uzun yıllar köşe yazarlığı yapan Fındıkoğlu buralarda yayımlanan makalelerini Erzurum’daki Hürsöz gazetesine de göndermiştir. Farklı illerdeki yayın organlarında basılan aynı makaleleri tespit edip tekrar olarak vermek de mümkün olmamıştır. Çünkü o hafta iki yerde yayımlanan aynı başlıklı yazıya öyle bir paragraf eklemiş ki, yazı başka bir önem kazanmıştır.

Fındıkoğlu bibliyografyası incelenirse yayınlarını 1924-1972 yılları arasında yaptığı görülür. Erkal’ın belirttiğine göre O 1971 Kasım’ından itibaren rahatsızlığı dolayısıyla 23 Dilaver Düzgün, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu’nun Folklor ve Halk Edebiyatı le İlgili Çalışmaları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını, 1997, s. X. eserlerine ve çalışmalarına istemeyerek ara vermek, hatta son vermek durumunda kalmıştır24.1972 yılında bir, 1973 yılında bir eseri görülmektedir ki bunlar muhtemelen daha önce hazırlanmıştır.

Amiran Kurtkan’ın Fındıkoğlu Bibliyografyası’ndaki “Antroponomik Birkaç Not” (1958:94-95) adlı yazısından ve hakkında yazılan diğer kaynaklardan (Önder 1967:4353; Tuncor 1974:60; Yund 1976: 35-39; Kardeş 1976; 16-17; Erkal 1985; 80-85) faydalanarak Fındıkoğlu’nun kullandığı isim ve işaretleri şöyle listelemek mümkündür: Ahmet Ziyaeddin (asıl adı. Ahmet’in göbek adı olduğuna bizzat işaret ediyor), Ahmet Halil, Dr. Kadıoğlu Ahmet; Kadıoğlu, Kadızade, A. Kadıoğlu, Çilingiroğlu Ahmet, A. Çilingiroğlu, Dr. M. Devecioğlu, Dr. M. Sertkaya, N. Sertkaya, Dr. Mertekaya, A. Toksöz, Ö. Emin, Ali Hikmet, Z.F.., A.H., D.L., N.İ., A.K., K.Z., K.A., İ.Ş., İ.M., U.N., N.A., İ.A., M.K., Dr. M.K., R.H., M.B., A.Ç., T.M.B., A.Z., A.M., İ.D., T.L., D.E., İ.T., K.M., T.O., N.A., M.C., H.M., M.İ., Z., H., (XXX), (XX), (X). Yazılarında ellinin üzerinde isim ve işaret kullanan Fındıkoğlu’nun imzasız veya isimsiz yazıları da mevcuttur25. Bu bibliyografya hazırlığında Onun Ziyaeddin Fahri, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu ve Fındıkoğlu Ziyaeddin Fahri gibi ismini açık olarak kullanarak yazdıklarının dışında yazılarında kullandığı takma isim ve işaretler eserin sonunda parantez içinde verilmiştir.

Sonuç Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu ikinci nesil Türk sosyoloğu olarak; Türkiye’de yerli ve millî bir düşünce geleneği kurulması, bu yolla Türk toplumunun sosyo-kültürel bütünleşmesi, milletleşmesi, kalkınması ve gelişmesi temel amacına yönelik olarak, sosyal bilimlerin çeşitli dallarında, hemen her konuda 3000’in üzerinde eser ortaya koymuştur. Geceli gündüzlü eğitim-öğretim faaliyetlerini sürdürmüştür. Türk toplumunun demokratikleşmesi, sosyokültürel bütünleşmesi amacına yönelik olarak çok sayıda teşkilatın/bugünkü ifadesiyle sivil toplum kuruluşunun kuruculuğunu, yöneticiliğini ve üyeliğini yapmıştır. Türkiye’nin çeşitli illerinde 64 dergi ve mecmuada, 21 adet gazetede yazıları ile Türk düşünce ve kültür hayatına hizmet etmiştir. 24 Mustafa E. Erkal, “Fındıkoğlu Bibliyografyası’na Ek (1958-1971)”, 1975 Yılı Sosyoloji Konferansları, 13. Kitap, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını, 1976, s. 87.. 25 Nevin Güngör, Kültür Eğitim Dil Üzerine Görüşleri ile Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını, 1991, s. 10.

Nejat Sefercioğlu. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını, 1971, s. V-XI. Binark, İsmet. “Ziya Gökalp Bibliyografyası Hakkında”. Doğumunun 95. Yıldönümü

Sefercioğlu. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını, 1971, s. XIII-XVII. Bolay, Süleyman Hayri. Tanzimat’tan Günümüze Türk Düşünürleri: Türk Dünyası Düşünür

Temsilcileri. (Yazar ve Editör: Süleyman Hayri Bolay). Ankara: Nobel Yayını, 2015, Cilt. 7,

Yayımlanmamış Yüksek Lisans Seminer Çalışması, 2001. Dinçer, Düccane ve Yalçın, Abdülmelik. Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu Bibliyografyası. Erzurum:

Yayımlanmamış Bitirme Tezi. 2002. Düzgün, Dilaver. Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu’nun Folklor ve Halk Edebiyatı le İlgili Çalışmaları.

Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını, 1997. Erkal, Mustafa E.. “Fındıkoğlu Bibliyografyası’na Ek (1958-1971)”. 1975 Yılı Sosyoloji

Konferansları, 13. Kitap, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını, 1976, s. 84-102. Erkal, Mustafa E.. “Türk Sosyal İlim Hayatında Bir Zirve: Fındıkoğlu”. Türk Edebiyatı, 35

(1985), s. 19; Türk Dünyası Araştırmaları- ‘‘Z.F. Fındıkoğlu’na Armağan’’, 35 (1985): 80-85. Eröz, Mehmet. “Fındıkoğlu’nun Ardından”. 1975 Yılı Sosyoloji Konferansları. İstanbul, 1976,

Günaydın. İstanbul: İz Yayıncılık, 2014. 26 Süleyman Hayri Bolay, Tanzimat’tan Günümüze Türk Düşünürleri: Türk Dünyası Düşünür Temsilcileri, (Yazar ve Editör: Süleyman Hayri Bolay), Ankara: Nobel Yayını, 2015, Cilt. 7, s. 4926. 27 Sabri F. Ülgener, “Fındıkoğlu’nu Anarken”, Fındıkoğlu Armağanı, İstanbul Üniversitesi Yayını, İstanbul, 2006, s. 475. Güngör, Nevin. Kültür Eğitim Dil Üzerine Görüşleri ile Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu. Ankara:

Kültür Bakanlığı Yayını, 1991. Güngör, Nevin. “Fındıkoğlu Bibliyografyası’na İkinci Bir Ek”, Türk Dünyası Araştırmaları, 82

(1993): 29-62. Güngör Ergan, Nevin. “Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu: Hayatı Eserleri ve Türk Düşünce Tarihi

Vakfı Yayını, 2000, s.73-84. Güngör Ergan, Nevin. “Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu”, (1901-1974)”, Türkiye’de Sosyoloji

(İsimler-Eserler) I, Der: M. Çağatay Özdemir, Siyasal Yayını, Ankara, 2008, s. 629-681. Kardeş, Mehmet. “Prof. Dr. Fındıkoğlu’nun Hayatı ve İlgili Hatıralarım”. Ölümünün İlk

Yıldönümünde Ord. Prof. Dr. Z.F. Fındıkoğlu. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayını, 1976,

s. 16-27. Kurtkan, Amiran. Fındıkoğlu Bibliyografyası (1918-1958), İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat

Fakültesi Yayını, 1958. Önder, Ali Rıza. “Ord. Prof. Dr. Fındıkoğlu Ziyaeddin Fahri”. Türk Folklor Araştırmaları. C. X,

S. 212, Mart 1967: 4353-4355. Tanyol, Cahit. “Hocamız Fındıkoğlu”. 1975 Yılı Sosyoloji Konferansları. İstanbul: İstanbul

Üniversitesi Yayını, 1976, s. 9-12. Tuncor, Ferit Ragıp. “Ord. Prof. Dr. Z.F. Fındıkoğlu’nun Ardından”. Pedagoji Dergisi. 10

(1974): 57-60. Türkdoğan, Orhan. “Üç Sosyal Bilimcimizin Türk Sosyoloji tarihindeki Yeri”. Türk Düşünce

Ergan vd.. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayını, 2007, s. 107-141. Türkiye’de Bir Felsefe Gelen-ek-i Kurmaya Çalışmak 1. Der: Recep Alpyağıl. 2.b., İstanbul: İz

yayıncılık, 2017; Türkiye’de Bir Felsefe Gelen-ek-i Kurmaya Çalışmak 2. Der: Recep Alpyağıl. İstanbul: İz

Yayıncılık, 2011. Ülgener, Sabri F.. “Fındıkoğlu’nu Anarken”. Fındıkoğlu Armağanı. İstanbul: İstanbul

Üniversitesi Yayını, 1977, s. IX-X; Makaleler, Der: Ahmed Güner Sayar, Derin Yayını,

İstanbul, s. 474-475. Yund, Kerim. “Ord. Prof. Dr. Z.F. Fındıkoğlu’nun Folklor Yönü”. 1975 Yılı Sosyoloji

Last issue
Previous issues
Article Statistics