Cami mimari tasarımları, toplum kimliğinin geçirdiği değişimi/toplumsal değişmenin yönünü belirtmek açısından önemlidir. Türkiye’deki camilerin mimari tasarımları, toplum kimliğinin önemli unsurlarından biri olan dinde meydana gelen değişmeler hakkında bilgi vermektedir. Cami mimarisinde benimsenen klasik Osmanlı dönemi mimarisini taklit etme, geleneksel mimari formlar dışında modern cami tasarımı ortaya koymak amacıyla yapılan eklektik anlayışın ürünü olarak gündeme gelen “seçkinci cami” tasarımlarının yanında bir üçüncü cami mimarisi türü olarak hiçbir mimari anlayışa, birikime ve geleneğe yaslanmayan “gecekondu camiler” bulunmaktadır. Türkiye’nin pek çok şehrinin çeşitli yerlerinde bulunan camiler uluslararası geçiş yolu üzerinde bulunduğunda toplumsal açıdan yaptığı vurgunun önemi artmaktadır. Bu çalışmada uluslararası geçiş yolu E-5’in (D100) İstanbul’un Şirinevler ve Silivri ilçeleri arasında kalan bölümünden seçilen 5 cami/mescit örneğinin (Avcılar Hacı Ahmet Tükenmez Camii, Deniz Köşkler Camii, Florya Yeni Camii, Cengiz Topel Camii, Yenibosna metro çıkışında bulunan bir mescit) mimarisi, konumu, işlevlerindeki çarpıklıklar üzerinden toplumsal değişmenin yönü ve toplum kimliği hakkında belli değerlendirmelerde bulunduk. İstanbul E-5 Camileri tüm özellikleriyle kimlik gösterisinin çarpıklaşmasının ifadesidir. Kimlik gösterisindeki çarpıklık söz konusu camilerin yalnızca mimari tasarımındaki/dış görünüşündeki sorunlardan kaynaklanmamakta, camilerin işlevlerindeki çarpıklıklarda yatmaktadır. İstanbul E-5 Camileri cami mimarisi ve işlevlerinin karikatürize edilmiş birer kurgusuna/cami karikatürüne dönüşmüştür. Bunlar uygarlık kimliğini temsil etmekten uzak, toplumun İslam anlayışındaki tahrifatın ve bozulan toplum kimliğinin karikatürleşmiş bir gösterisinden ibarettir.
Architectural mosque designs are vital to monitor and indicate the direction of the transformation of the social identity. The architectural styles of mosques in Turkey give an outline about the changes in religion that is one of the fundamental components of social identity. Apart from conventional architecturalstyles, in order to create a modern mosque style in the reproduction of conventional Classical period of Ottoman architecture, there is a third mosque architecture “shanty mosques” which are not based on any architectural form, custom and background besides “elitist mosque” as a consequence of eclectic approach. Mosques in different places of various cities in Turkey are located on international ways, which points out the social influence and rises in importance. In this study, five mosque samples that are located on the international way, E-5(D100) Motorway are chosen between the zones in Şirinevler District and Silivri District in Istanbul: Avcılar Hacı Ahmet Tükenmez Mosque, Deniz Köşkler Mosque, Florya Yeni Mosque, Cen- giz Topel Mosque, a small mosque in the exit of subway in Yenibosna. Some certain evaluations were made about the direction of social change and identity of society via architectural distortion. All the characteristics of mosques on E-5 Motorway in Istanbul are the expressions of distortion in identity expression. Corruption in identity expression does not derive from not only architectural exterior but functional distortion of the aforementioned mosques. The architecture and function of the mosques on E-5 Motorway in Istanbul are converted into caricatured mosques. Those are far away representations of identity of civilization and just caricatured exhibition of falsification in Islamic sense and corrupted identity of society.
